Ubushakashatsi bwagaragaje ko hari abantu badashobora kwandura virusi itera sida.
Mu gihe isi yose imaze imyaka isaga 40 ihanganye n’icyorezo cya sida, hari abantu bake cyane bafite ubushobozi bwo kutandura virusi iyitera, nubwo baba barahuye na yo inshuro nyinshi.
Ubu akaba ari bumwe mu bumenyi bushya bwatangiye kuvumburwa n’abashakashastsi, buvuga ko hari impamvu z’umwihariko zituma bamwe badashobora kwandura iriya virusi itera iyindwara.
Mu bihugu bitandukanye, cyane cyane byo muri Afrika y’i Burasizuba, hagiye hagaragara abantu babaga mu byago bikomeye byo kwandura virusi itera sida, ariko bagahura na yo inshuro nyinshi ntibayandure. Urugero ni abagore bamwe bakora uburaya mu mijyi nka Nairobi na Kampala, byagiye bigaragara ko nubwo bakoreshaga imibonano idakingiye kenshi, bagumaga ari bazima nta virusi ya sida bafite. Ibyateye abashakashatsi kwibaza icyo aba bantu batandukaniyeho n’abandi.
Bavuga ko baba bafite umwihariko, kuko baba bafite uturemangingo abayandura badafite twa “genes,” tuzwi nka CCR5-∆32. Bizwi ko virusi itera sida ikoresha agace ka CCR5 kugira ngo yinjire mu turemangingo tw’umubiri w’umuntu . Iyo umuntu afite iyi mpinduka ku mpande zombi z’uturemangingo, virusi ntibasha kwinjira, kuko bumurinda burundu.
Utwo turemangingo tw’impande zombi twa CCR5-∆32 tuboneka cyane mu bantu bakomoka i Burayi, ariko tukagaragara gake cyane mu bantu bo muri Afrika. Abantu bagira utu turemangingo, babafite nk’urukuta rw’umubiri rwatuma virusi itagira aho ihera. Urugero rw’umuntu wamamaye kubera kutandura virusi itera sida, ni Stephen Crohn, umunyamerika wahuye na virusi itera sida inshuro nyinshi, ariko ntiyayandura.
Nyamara kandi, hari uburyo bushya bwo kwirinda iyi ndwara ikaze ku isi, ubwo buryo ni ugukoresha umuti wa Cabotegravir(CAB-LA) uterwa mu rushinge rimwe buri mezi abiri. Uyu muti ukoreshwa nk’uburyo bwo kwirinda, ugafasha abantu bafite ibyago byinshi byo kwandura, nk’abakora uburaya ababana n’ubanduye, n’abandi.
Abahanga mu by’ubuzima bavuga ko kumenya impamvu zituma bamwe batandura sida, bishobora gufasha isi gukora inkingo cyangwa imiti ishobora kurinda abantu bose. Mu by’ukuri, hari bamwe bamaze kuvurwa sida burundu binyuze mu buryo bwo gusimbuza ingingo (stem cell transplant) ziturutse ku bantu bafite iyi mpinduka ya CCR 5-∆32.
Mu gihe abatandura virusi itera sida ari bake cyane, ariko bitanga icyizere mu rugamba isi ihanganyemo rwo kwandura sida burundu. Ubu bwirinzi karemano n’impano yihariye, ariko ntibivuze ko abandi batagomba kwitwararika. Kwipimisha kenshi, gukoresha agakingirizo, no gukurikiza inama z’abaganga, ni byo by’ingenzi ku bantu bose kugira ngo birinde iyi ndwara ikomeje guhitana ubuzima bwa benshi.
Hagataho, isi ikomeje kurushaho gushakisha igisubizo burundu kuri iki cyorezo cya sida.