U Bufaransa Buraburira ku Ihungabana Rikomeye mu Burasirazuba bwa RDC

U Bufaransa Buraburira ku Ihungabana Rikomeye mu Burasirazuba bwa RDC

U Bufaransa bwagaragaje impungenge zikomeye ku ihungabana rikomeje kwiyongera mu Burasirazuba bwa Repubulika ya Demokarasi ya Congo (RDC), bushimangira ko hakenewe igisubizo cyihutirwa kandi gifatika mu by’umutekano n’ubutabazi, by’umwihariko bigenewe abasivili. Ibi byagarutsweho mu biganiro byabereye i Lomé tariki ya 23/12/2025, hagati ya Minisitiri w’u Bufaransa ushinzwe u Burayi n’Ububanyi n’Amahanga, Jean-Noël Barrot, na Minisitiri w’Ububanyi n’Amahanga wa Togo, Prof. Robert Dussey.

Ibiganiro byabo byibanze ku isura ikomeje kugaragara mu mutekano no mu mibereho y’abaturage bo mu Ntara za Kivu y’Amajyaruguru n’iy’Amajyepfo, aho imirwano ikaze imaze iminsi ihanganishije ihuriro rya Alliance Fleuve Congo (AFC/M23) n’ingabo za Leta ya RDC. Iyi mirwano yagejeje ku ifatwa ry’umujyi wa Uvira, mu Ntara ya Kivu y’Amajyepfo, mbere y’uko AFC/M23 itangaza ko yavuyemo. Amakuru yemezwa n’inzego z’umutekano z’u Burundi agaragaza ko ingaruka z’iyi ntambara zambutse imipaka, zigera no ku butaka bw’u Burundi, bigatuma ikibazo gifata isura y’akarere.

Minisitiri Jean-Noël Barrot yabwiye mugenzi we wa Togo—ufite inshingano zo kunga impande zihanganye mu izina ry’Umuryango wa Afurika Yunze Ubumwe (AU)—ko u Bufaransa buhangayikishijwe bikomeye n’ingaruka z’iyi ntambara ku mutekano w’akarere kose. Yashimye kandi umuhate wa Perezida Faure Essozimna Gnassingbé mu gushakira umuti wihuse ikibazo, hagamijwe kugabanya umwuka mubi no gukumira intambara ishobora kwaguka.

Itangazo rya Minisiteri y’u Bufaransa y’Ububanyi n’Amahanga ryemeje ko impande zombi zagarutse ku ngingo z’ingenzi zikubiye mu myanzuro y’Inama Mpuzamahanga yabereye i Paris tariki ya 30/10/2025, yibanze ku mahoro n’iterambere mu karere k’Ibiyaga Bigari, yateguwe ku bufatanye bw’u Bufaransa na Togo. U Bufaransa bwashimangiye ko kwita ku kibazo cyihutirwa cy’ubutabazi—by’umwihariko mu Burasirazuba bwa RDC—ari ingenzi nk’uko n’umutekano w’akarere kose ubisaba.

Ibi biganiro byakurikiye uruzinduko rw’akazi Perezida wa Togo, Faure Gnassingbé, yagiriye i Kinshasa, mu rwego rwo guhuza imbaraga mu gushakira umuti ikibazo. Perezida wa RDC, Félix Tshisekedi, n’umuhuza wa AU bagiranye ibiganiro byasobanuwe nk’ibyiza kandi byubaka,” byibanze ku ishusho rusange y’umutekano mu Ntara za Kivu, aho bimwe mu bice bivugwa ko bigenzurwa na AFC/M23. Hanaganiriwe ku buryo bwo gukomeza guteza imbere ubufatanye hagati ya Togo na RDC.

Nubwo Togo ifite inshingano zo kunga impande ku rwego rwa Afurika, hari abasesenguzi babona ko uruhare rwayo rutagaragara cyane kuva Leta Zunze Ubumwe za Amerika na Leta ya Qatar zatangira kugira ijambo rikomeye muri iki kibazo. Icyakora, Lomé yatangaje ko igiye kongera imbaraga, aho iteganya gutegura tariki ya 17/01/2026 inama yo ku rwego rwo hejuru igamije guhuza no gushimangira inzira y’amahoro muri RDC no mu karere k’Ibiyaga Bigari.

Umujyi wa Uvira, ufatwa nk’ingenzi cyane mu igenamigambi rya Leta ya Congo muri Kivu y’Amajyepfo, wagize uruhare rukomeye mu kongera ijambo rya AFC/M23 mu Ntara za Kivu zombi. Abasesenguzi bagaragaza ko gukomeza kuwugenzura byari gushobora gufungura inzira yerekeza mu gice cya Katanga, gifatwa nk’umutima w’ubukungu bw’igihugu.

Mu gihe igitutu mpuzamahanga gikomeje kwiyongera, ibihugu byinshi—by’umwihariko Leta Zunze Ubumwe za Amerika—byamaganye imyitwarire ya AFC/M23, biyishinja kutubahiriza ibyo yiyemeje. Ni muri urwo rwego AFC/M23 yatangaje ko yikuye mu mujyi wa Uvira, isubiza ku busabe bwa Washington, yasabye ko inyeshyamba zisubira nibura ku ntera ya kilometero 75 uvuye muri uwo mujyi, nk’uko byasabwe mu nama iheruka y’Inama y’Umutekano y’Umuryango w’Abibumbye.

Ibi byose bigaragaza ko ikibazo cyo mu Burasirazuba bwa RDC kigeze mu ntera ihambaye, aho igisubizo mpuzamahanga cyihuse, gihamye kandi gishingiye ku mutekano, ubutabazi n’ibiganiro bya politiki, kiri mu by’ingenzi byo gukumira ihungabana rishobora kugera kure mu karere kose.